Koczownicy

Nigdy nie jest tak źle, żeby nie mogło być gorzej. Narzekałem na sąsiadkę spod trzynastki, dopóki nie wystawiła domu na sprzedaż: za milion i sto tysięcy. Nieprędko znajdzie nabywcę i będzie długo zwlekać z przeprowadzką, chyba że obniży przynajmniej o dwadzieścia procent. Nie była to trafna prognoza, gdyż kupcy znaleźli się już po tygodniu: młode małżeństwo z kilkuletnim dzieckiem. On: śniada cera, włosy czarne jak smoła; ona również, trudno powiedzieć czy ładna, bo się chowa; widzę ją tylko z daleka, kiedy zawiesza pranie na wiatraku za domem lub zagania dziecko do środka. Na wjeździe z boku dwa nowe samochody, czyli obydwoje pracują w różnych miejscach, ale unikają publicznego transportu. Z jednej pensji będą żyć, druga pójdzie na spłatę pożyczki. Po Lorenie ani śladu: nie słychać pokasływania, nie widać jak podlewa rośliny przed domem, zaciąga z wysiłkiem czerwony pojemnik na śmieci. Został jedynie terkot maszyny oczyszczającej wodę w basenie, który dokuczał mi najbardziej, bo pech chciał, że akurat w tym miejscu mam zamontowanego na stałe grilla, podczas gdy Lorena popijała wino z partnerem za siatką na komary po drugiej stronie. Okazuje się, że wody w basenie nie opłaca się spuszczać, choćby kąpano się w niej tylko kilka dni w roku, tych najgorętszych, oznajmianych pluskaniem i radosnymi okrzykami wnuków, których Lorena miała szczęście się doczekać w dużej ilości. Zamiast wymieniać wodę, instaluje się specjalny agregat wytwarzający sól, bez której basen szybko by się zamienił w cuchnącą sadzawkę. Wprawdzie terkotanie ustało na jakiś czas, co przyjąłem z ulgą, lecz wkrótce nowi sąsiedzi połapali się w czym rzecz i maszyna znowu pracowała na pełnych obrotach, dzień i noc, chyba nawet głośniej niż przedtem. Założyłbym się, że sami nie umieją pływać, może nawet dziecka nie poślą na naukę pływania, co byłoby niewybaczalnym błędem, ale mają za to basen: ogrodzą go, ozdobią perskim ogrodem, zaproszą gości, usiądą dookoła i przy lampionach odbijających się blaskiem w wodzie, będą słuchać baśni Szeherezady z tysiąca i jednej nocy…

Przeprowadzka to, obok rozwodu i pogrzebu, najbardziej stresujące wydarzenie w życiu, tak samo zmiana sąsiada, bo natychmiast powstaje dylemat: kim będzie ten nowy, czy aby nie gorszy? Jakoś łatwiej wierzyć w negatywny obrót rzeczy. Nagle odczułem znikomość życia: wszystko jest tymczasowe, każdą rzecz można zmienić, to co ja tu jeszcze robię? Może powinienem również sprzedać dom i wyjechać dalej na północ, gdzie moim sąsiadem byłby ten aktor grający gladiatora, a nie jacyś Hindusi lub Irańczycy, kto ich tam zresztą wie. Hindusów miałem wielu w pracy, to zdążyłem się osłuchać z ich mową, a ci gadają jakoś inaczej; może są z Afganistanu, ale tego nie da się ustalić, bo przecież w samych Indiach mówią setką rozmaitych języków.

Po kilku dniach względnego spokoju poderwał mnie na nogi jazgot piły łańcuchowej. Wyjrzałem przez okno w dużym pokoju, a następnie lekko zaniepokojony wyszedłem na werandę. Coś było nie tak, tylko nie potrafiłem odgadnąć, co takiego — jak na tych rysunkach na ostatniej stronie czasopism: wytęż wzrok i znajdź trzy odróżniające szczegóły. Aha, wycięli lilly pilly za płotem. Może i dobrze, bo chociaż nie rzucało cienia na moją stronę, miało głębokie korzenie i zabierało minerały rzodkiewce i pomidorom posianym w kącie ogródka, a zwłaszcza krzakowi pomarańczy, który dopiero w tym roku obsypał się mnóstwem pachnących kwiatów. Przeniosłem wzrok nieco na prawo i zamarłem w przerażeniu: ujrzałem krawędź jakiegoś szpetnego budynku, a dokładnie kłującej w oczy szopy, której jeszcze wczoraj nie było widać. To znaczy dom stał tam zawsze, ale był zasłonięty całkowicie przez daktylową palmę, po której została teraz tylko kupa gałęzi i wiórów. Piękną palmę, rozłożystą niczym łuk triumfalny, łagodzącą lekkim kołysaniem gałęzi kanciastość ścian, dachu i wiaty nad garażem. Taka palma to ogromny atut, dodaje wartości posesji, bez niej całe podwórko wygląda łyso, jak wygolona pała starego dziada. Przypomniałem sobie dzień, w którym się tutaj sprowadziłem — najgorsze było wniesienie lodówki, w czym pomagał mi sąsiad-rugbysta. Ta palma już wtedy rosła. Usiadłem wyczerpany na werandzie, a ona zaszumiała liśćmi w moją stronę; patrząc na nią ucieszyłem się: nie może być tu źle, jeśli pierwszego dnia czuję się jak na wakacjach.

Wycinka trwała, piła nie milkła, dopóki nie wycięto ostatniego krzaczka: hibiskusa rosnącego pośrodku miedzy, o grubych pąkach różnokolorowych kwiatów, jakby wyciętych z krepiny. Połowa kwiatów spadała na wjazd do mojego garażu i od razu zamieniała się w mokrą papkę, na której można się było łatwo poślizgnąć i wywinąć pięknego orła; a jednak brakowało mi teraz tych kwiatów, zamiatanych regularnie z betonu i wrzucanych do kosza. Okna sąsiedniego domu rozjaśniły światła LED, blade i zimne; nad drzwiami wejściowymi zainstalowano kamerę monitorującą nieustannie ruch na ulicy, w tym również mnie: kiedy idę na spacer, zsiadam zdyszany z roweru, wyjeżdżam samochodem, tyłem, powoli, żeby broń boże ich dziecko nie wpadło pod koła. Niby nic wielkiego, a jednak denerwuje wtargnięciem w życie, pogwałceniem prywatności. Przecież nie usiadłby na stołku i nie gapił się na każdego przez cały dzień, ale chłodne oko kamery nie odczuwa zaambarasowania, nie zdaje sobie sprawy z uciążliwości sprawianej ludziom.

Następnego tygodnia pojawił się przed domem jakiś fakir: żołądek musiał mieć przyrośnięty do kręgosłupa, a kucał tak głęboko, że głowa chowała mu się między kolanami. Zbierał z krawężnika zeschnięte liście eukaliptusa, upychał je do plastikowych torebek, które pieczołowicie układał na wąskim skrawku trawnika oddzielającym chodnik od ulicy. Z tych torebek oraz większych worków powstała cała piramida — co było w workach nie miałem pojęcia; zapewne różne drobiazgi pozostawione przez poprzednią właścicielkę, jak również kafelki układane z wielkim mozołem dookoła basenu, które przez kilka dni pruto i rozbijano młotem pneumatycznym. Czemu wyrzucać liście do śmietnika, skoro i tak wywiozą je stamtąd na wysypisko śmieci? Liście mają zostać pod drzewem, na którym wyrosły; tak samo ludzie nie powinni szukać miejsca na grób na drugim końcu świata. Duńczyk, mieszkający kilka numerów dalej, też zbierał liście i to nie wyłącznie sprzed swojego domu, ale całej ulicy, tylko ich nie wyrzucał, lecz mielił i przerabiał na kompost służący do użyźniania gleby w ogródku. Nawet nie wiedziałem, czy to autentyczny Duńczyk, ale tak go nazywałem ze względu na błękitne oczy i jasne włosy, a przede wszystkim dlatego, że był postępowy i środowiskowo uświadomiony. Dopiero po wielu latach nadarzyła się okazja zamienić z nim kilka słów i prędko wyszło na jaw, że nie jest żadnym Duńczykiem, tylko tutejszym. Wkrótce się wyprowadził, a nowy właściciel nie ingerował w prawa natury: liście walały się po ziemi, wirowały na wietrze; przed domem panowała wiecznie jesień.

Fakir, który w istocie był ojcem pomagającym młodym w urządzaniu się na nowym miejscu, unikał mojego wzroku, lecz gdy tylko odwracałem głowę, czułem na plecach jego świdrujące spojrzenie. Zajrzałem do skrzynki na listy: on już stoi zmobilizowany ze szczotką gotową do zamiatania. Złapałem za sekatory, żeby przyciąć gałązkę dzikiego bzu: czeka w pogotowiu, zabezpiecza granice swojego terytorium, żebym czegoś jemu nie przyciął. Sikam pod cytrynę, ale cały czas nie mogę się pozbyć tych przenikliwych oczu osadzonych w wysuszonej, ogorzałej głowie-makówce. Kiedy się rozgląda, robi to bacznie, jakby ktoś się zaczaił za rogiem, zadziera ostrożnie głowę do góry — a nuż nadleci jakiś dron? Sąsiad z przeciwka patrzy się zupełnie inaczej: leniwie, nieco ospałym wzrokiem, bo cóż ja go mogę obchodzić? Nikt nie lubi niedyskrecji, dlatego nie będzie wyściubiać oczu. Ale ci nowi są inni. Rozmyślałem o tym długo, aż wreszcie olśniła mnie myśl: to muszą być Kurdowie, którym zgotowano gorszy holokaust niż Żydom, bo Żydzi doczekali się przynajmniej własnego państwa, a Kurdów tępią, przeganiają z jednego obszaru na drugi: na pustynię, w góry, gdzie ostatni liść z ostatniego migdałowego drzewa zjadła wygłodzona koza. To dlatego wycinają wszystko i zamieniają ogród Loreny w pustkowie — przynoszą to, w czym żyli, choćby to był ląd nieużytków, bo to im przypomina ojczyznę, czują się wtedy bezpiecznie. Pod tym względem nie różnimy się tak bardzo — ja też zaraz po przyjeździe posadziłem na górce w pobliskim parku dwa dęby: żebym idąc tamtędy czuł urok rodzinnych stron. Ale tutaj podobieństwo się kończy, ponieważ jestem człowiekiem otwartym, chętnie zapraszam sąsiadów, a ponadto mój świat nie kończy się na płocie okalającym dom.

Najprzyjemniejszym momentem dnia jest dla mnie powrót z morderczej jazdy rowerem: siadam wtenczas w ogrodzie, popijam wodę z miętą i plasterkiem limony, obserwuję ptactwo i rozmaite owady spijające nektar z kwiatów; zwłaszcza tych niebieskich: ogórecznika, lawendy, werbeny i w tym podziwie dla wzrastania i rozkwitania, zaspokajania i pomnażania, odczuwam nieodpartą radość życia. Zamykam w takich chwilach oczy i marzę… a tu nagle zza płotu: łup, łup, łup, łup! — cztery miarowe uderzenia, dość stłumione, jakby ktoś walił obuchem w ziemię. Chwila ciszy i znowu: łup, łup, łup, łup! I tak za każdy razem: cztery uderzenia, krótka przerwa i znowu uderzenia, zawsze cztery, dlaczego akurat cztery? Zaczęło mnie to wpierw irytować, później głęboko zastanawiać. Może to jakiś sygnał? Może dziadek chce mi przez to coś powiedzieć? Siedział po swojemu kucając i przesiewał żylastymi rękami ziemię: każdą grudkę, każde ziarenko, żeby nie przepuścić nic cennego. Gorliwość i upór z jakim to robił, przerażał mnie. Rzuciłem mu na powitanie:

— Cześć, jak się masz?

Na co odpowiedział:

— Helle-elle-mejebelle — lub coś podobnego, bo nie da się tego zapisać, a żeby wymówić trzeba się złapać palcami za język.

Po czym się ukrył za domem, oczywiście do czasu, kiedy nie zamknąłem za sobą bramy. Gdy tylko położyłem rower na stojaku, wyszedł znowu przed dom, tym samym ostrożnym kroczkiem, na ugiętych nogach, gotowych w każdej chwili zerwać się do biegu i zaczął zmiatać liście do śmietniczki, przesypywać do plastikowej torebki, i do kolejnej torebki, i jeszcze jednej. Rankiem w następny wtorek wszystkie torebki pojadą za miasto wypełnić olbrzymią czeluść w ziemi czymkolwiek je zapakowano, a dziadek będzie nasycać oczy czystością domu swoich dzieci i najbliższego otoczenia — sześć metrów w każdą stronę; co dalej, to już nie jego problem. Nie martwi go wylesianie Puszczy Amazońskiej, ani wojna w Ukrainie, dopóki powódź nie zaleje jego domu, bomby nie spadną mu na głowę. Wtedy zbiera dobytek i rusza w dalszą wędrówkę — w poszukiwaniu nowego miejsca, nowych sąsiadów.