Nieznajoma z pociągu

Wiek ma to do siebie, że odnajduje zdarzenia sprzed lat, ratuje je z głębin zapomnienia, wyrzuca w pełnię księżyca na brzeg, żeby lśniły na piaskowych wzgórzach nieprzyćmionym blaskiem, czekając cierpliwie na swojego odkrywcę.

Tamtego dnia padało gęsto od bladego ranka. Budynek stacyjny przykryły kopiaste czapy, ściany otulały miękkie poduchy, wieczorem ludzie jadący ulicą widzieli tylko ubielone gałęzie drzew, zegar nad wejściem i przyprószony na biało dach. Tory przysypało po samą główkę, te biegnące w bok ginęły w kępach wrotyczu, smutnie podnoszących zwiędłe łodygi ponad nieskazitelną biel śniegu. Od czoła pociągu szły kłęby pary wymieszanej z olejem i śnieżną kurzawą, którą wiatr wzbijał nieustannie spod kół. Dalej świat zamierał zupełnie i tylko czerwone światła semaforów mrugały ostrzegawczo w ciemności: Stój, droga zamknięta! Górskie zbocza uciekły w mrocznej pustce nie wiadomo dokąd, a stacja sprawiała wrażenie szybującej wysoko w śnieżystej zawiei. Do odjazdu pozostało kilka minut. Na peronie żywej duszy, nawet dyżurną ruchu gdzieś wymiotło. W składzie tylko dwa wagony wypatrujące na próżno podróżnych. Stanąłem w drzwiach, zapaliłem wykrucha wygrzebanego z dna kieszeni. Wiatr ustał nieco. Wytańcował pierwszą parę, nabierał sił na dalsze harce. Płatki śniegu spadały teraz pionowo, powoli sunęły przed oczami, jak fałdy firanki, misternie utkanej z mlecznej przędzy. Nadstawiłem rękę, żeby złapać kilka. Podobno nie ma dwóch identycznych, nie tylko w tej zaspie za płotem, ale we wszystkich zaspach usypanych przez wieki na całym świecie. Patrzyłem jak ciepło mojej dłoni zmienia kształt kryształków, każdy na swój sposób, tak jak los odmienia człowieka. W miarowym sapaniu parowozu dał się słyszeć kobiecy głos, urywany i przytłumiony:

— Pora iść… żegnaj.

Rzuciłem okiem w stronę wiaty przed poczekalnią i ujrzałem szczupłą sylwetkę w długim płaszczu i czapce na głowie.

— Będę za tobą tęsknić — odezwał się stojący obok.

Złapał ją za ręce i mocno przytulił, a ona dygnęła zgrabnie nogą w czarnej rajstopie.

— Ja jeszcze bardziej — powiedziała patrząc mu w oczy.

Rozmowa toczyła się dalej, ale słowa zagłuszał szum pary puszczanej spod kół tendrzaka. Odsunąłem się od drzwi, bo jakimś cudem pojawił się konwojent. Spojrzał na żegnającą się parę, zerknął na zegarek, znowu na nich… Opóźniłby ten przykry moment o jeden pocałunek, lecz dyżurna nie podzielała jego sentymentów. Na jej sygnał maszyna wściekle zasyczała, chwilę kręciła bezradnie kołami w miejscu, aż wreszcie uczepiła się oblodzonych szyn i ruszyła ociężale do przodu. Dystans między kobietą i mężczyzną rósł z każdym zamachem koła, z każdym snopem iskier puszczanych kominem rozdzielała ich coraz dłuższa wstęga dymu ścielącego się nad torami, a mimo to dziewczyna nie odrywała oczu od okna, stała przykuta do drzwi, jakby wciąż trzymali się za ręce. Pociąg wjechał w tunel, dalej wspinał się wykutym w skale urwiskiem, zdawało się, że zawadzi za chwilę krawędzią dachu o kamienistą skarpę. Tuż za oknem przesuwały się nieforemne głazy, sterczały spod śniegu margle i wykroty powalonych jodeł. Było w tej wspinaczce coś strasznego, przerażającego, bo nagle odwróciła twarz i spojrzała w moją stronę. Potrzeba ciepła, iskierki życia jest silniejsza niż obawa przed idealnym nieznajomym. Trochę jej współczułem, jednocześnie się cieszyłem, że jedziemy w tym samym wagonie. Konwojent po sprawdzeniu biletów zamknął się u siebie. Na pustym korytarzu zostaliśmy tylko my dwoje. Za plecami dziewięć przedziałów, jaka jest szansa, że dzielimy ten sam? Liczyłem mijane przez nią drzwi, nasłuchiwałem aż pociągnie za uchwyt. Weszła do środka, położyła torbę na półce. Niesamowitym zbiegiem okoliczności, była to ta sama półka, na której leżała moja torba. W tym momencie pojawił się nieprzewidziany problem. Wypada się przywitać, zagadać.

— Cześć, dokąd jedziesz?

— Do samego końca. A ty?

— Ja również.

— To znakomicie, będziemy mieć miłą podróż.

W myśli wszystko jest takie proste. Czemu nie możemy być jak śpiewające ptaki z Gondwany? Na melodyjne trele odpowiada krótko, jak trzask łamanego patyka: „jest mój”. A jeśli nie trzaśnie, on musi szukać dalej. Natura jest niedościgniona w zwięzłości nawiązywania kontaktów. Kto wytnie śpiewniejszy, bardziej chwytliwy numer, będzie miał fajniejszą dziewczynę. W tej chwili nie miałem pomysłu choćby na przygrywkę.

Co mnie podkusiło jechać tak daleko? Ach tak, przecież musiałem odwieźć matkę i siostrę na zimowisko, bo siostra to jeszcze dziecko, trzynaście lat młodsza ode mnie. A może wcale nie chodziło o rodzinę, może miałem dość siedzenia w domu, chciałem gdzieś się wyrwać, po to właśnie, żeby spotkać w pociągu nieznajomą? Gdybym wrócił tego samego dnia, nie zadawałbym sobie tych pytań, ale Antki nie chcieli o tym słyszeć, a ja nie potrafiłem im odmówić. Specjalnie dla nas otworzyli lokal. Tylko jeden długi i odpowiednio szeroki stół, nakryty białym obrusem, pośrodku dużej, pustej sali. Każdy z gości miał swojego kelnera. Mnie obsługiwała młoda kobieta i to taka zmyślna, że w mig się połapała, czym mi dogodzić. Przyniosła koszyk pełen wędlin, w koszyku specjały z domowej masarni, a ona przygląda się uważnie: co wybieram, czym pogardzam. Włożę coś do ust, od razu ocenia, czy mi smakuje, czy nie za ostre, czy dobrze uwędzone. Zjadłem dwa plasterki salcesonu, ale szynki nie tknąłem, to nie będzie mi jej nakładać. Czynności wykonywała dyskretnie, stojąc nieco z tyłu, żeby mi nie przeszkadzać w jedzeniu, nie utrudniać rozmowy, ale gotowa służyć na każde skinienie. Gdy tylko przełknąłem ostatni kęs, postawiła przede mną filiżankę z kawą. Antoś najął muzykantów: akordeon, gitarę, bas, perkusję, co by mu grali ckliwe, lwowskie kawałki. Poprosiłbym do tańca kelnereczkę, bo widziała mi się zwinna jak kozica, nogi same chodziły jej do rytmu, ale nie chciałem sprawić przykrości Antosiowi. Nasz dobrodziej przychyliłby mi nieba, żebym brał jego pasierbicę. Sam by nas zaciągnął do łóżka i jeszcze pobłogosławił, ale dokąd ciągną, nie masz ochoty. Antoś prowadził stoisko z galanterią na hali targowej we Wrocławiu. Henia, jego partnerka w biznesie, sprowadzała przez brata materiał z Anglii.

— Szanownemu panu wszystko pasuje — czarował Antoś. — A do wysportowanej sylwetki krój taliowany jak ulał — przekonywał z melodyjnym odcieniem akcentu kresowego w głosie.

— Kamizelka już niemodna, zdejmujemy…

— Co?

— Spodenki również, odbarwione na udach, gorszy sort…

— Jak to?

Piękną mową rozbierał gościa do bielizny, jedynie po to, żeby go odziać w swoje koszule, portki, kurtki i co tylko miał na składzie. Robił to z taką gracją, że klient zawsze wracał i następnym razem sam zrzucał ubranie. Antoś obliczył, że tego co zarobili nie wydadzą, choćby balowali każdego dnia do końca życia. Wtedy sprzedał biznes i wybudował dom w Kudowie. Na podwórku tuczył kilka świń, którym dał nietypowe imiona: „Naści Edziu, pojedz sobie biedoto jedna. A ty, Lonia, nie podbieraj, mało to nakradłeś?”. Gdy usłyszał w dzienniku coś denerwującego, opluwał twarz prezentera na ekranie, ale że telewizor japoński i do tego kolorowy, zaraz wycierał starannie ekran szmatką. Heni nowy dom nie przyniósł szczęścia. Na dnie kieliszka, często i coraz głębiej topiła pretensje: o nieudane małżeństwo, o dwójkę dzieci bez ojca, o zmarnowane życie. Zanim ich poznałem nie miałem pojęcia, że ludzie w Polsce mogą żyć tak rozrzutnie: wódka gatunkowa na kontenery, pomidory skrzynkami i to zimą, podróż do Warszawy taksówką.

Pociąg zjeżdżał w dolinę, nabierał rozpędu, a wtedy dudnił po złączach szyn, kołysał się na boki, śruby dzwoniły w sprzęgach. Dopiero na krańcu pochyłości wyrównał bieg i przycichł nieco, zmęczony ciągłym podskakiwaniem. Patrzyłem na jej odbicie w szybie. Siedzi na dolnej leżance, bokiem do mnie, głowa podparta rękami, ociera oko koniuszkiem palca. Czeka na coś, albo zwyczajnie z nudów gapi się w obrazek sanatorium na ścianie. Chyba jednak czeka, a w takim razie nie należy dłużej zwlekać. Jeśli to co czuję mam wypisane na twarzy, zrozumie mnie bez słów. W wejściu do przedziału zderzyłem się z konwojentem. Popatrzył na mnie groźnym wzrokiem, żebym nie wchodził mu w drogę i najlepiej już teraz wyskoczył z pociągu. Usiadł blisko niej i bez ogródek zaczął nawijać:

— Tobie nie nudno samej?

— Nie — pokręciła głową, ale zaraz sprostowała: — A właściwie trochę tak.

— To zapraszam do służbowego przedziału.

— Dziękuję, ale tu mam wystarczająco dużo miejsca. Tylko ja i ten pan… — zawahała się i popatrzyła w moją stronę.

— Za to nie masz radia i kuchenki. — Konwojent uśmiechnął się lubieżnie.

— To prawda, z chęcią bym posłuchała muzyki — przytaknęła nieśmiało, a jej twarz również rozjaśnił uśmiech, szczery, choć nieco zakłopotany.

— Przy muzyce kawa lepiej smakuje i noc mija prędko — bajerował ją konwojent.

Sposób w jaki mówił musiał ją poruszyć, bo raptem zapytała z lekką przekorą w głosie:

— Ale czy pasażerce wolno podróżować w służbowym przedziale?

— To mój pociąg, jestem tutaj kapitanem — rozwiał wątpliwości konwojent.

Schwycił jej torbę, ona swój płaszcz i nie patrząc na mnie, ruszyła za konwojentem prosto do jego służbówki. Łudziłem się przez chwilę, że zawróci, ale moja nadzieja zgasła równie prędko, co światła domów mijanych w oddali. Położyłem się na leżance, ściągnąłem buty i sweter. Od okna ciągnęło chłodem, grzejnik nie działał, więc się okryłem cienkim kocem złożonym w rogu ławki. Znalazłem ją, zgubiłem i tyle się nią cieszyłem.

Zaraz po północy doczepili nas do długiego składu jadącego z Jeleniej Góry. Po uderzeniu buforów rozległ się trzask otwieranych z wysiłkiem drzwi, ktoś się gramolił obładowany bagażem do mojego wagonu, ktoś biegał obok po peronie, słychać było pukanie w szybę, dochodziły z oddali przeciągłe gwizdy i nawoływania kolejarzy, aż w końcu za oszronionym oknem zapadła posezonowa cisza nocna środka tygodnia. Uchyliłem drzwi, bo po podłączeniu elektrycznej lokomotywy grzali w przedziale na maksa. Pociąg już nie stukał, tylko gnał w monotonnym szumie. Czasem wózki pod pudłem wagonu zgrzytnęły na zwrotnicy, szyba znienacka zakołatała od pędu mijanego pociągu, to zabrzmiał z obydwu stron metaliczny łoskot kratownicy mostu, by znów powróciło jednostajne szumienie pól i lasów pogrążonych we śnie. Nie mogłem zmrużyć oka. Pobudzał mnie zapach parzonej kawy, z korytarza dolatywały stłumione głosy i śmiechy. Rechotała się całą buzią do łez. Te chichoty, zachodzenie się do rozpuku były dla mnie prawdziwą męką. Bawią się, nie marnują czasu. Dał mocny trel i kupiła go bez targów. A ja fantazjowałem, upajałem się jej widokiem, jakbym nie miał powietrza w płucach. Wolała pewnego siebie wesołka, co jej po takim melancholijnym kujonku. Postanowiłem dłużej o niej nie myśleć, wymazać ją jakimś zabawnym epizodem z przeszłości. Taśma się cofnęła o siedem, może osiem lat: Henia na leżaku u dziadków nad morzem…

Duża dupa, takiż cyc, aż miło karmić oczy. W nieco skromniejszej pozycji leżała obok jej córka. Dziadek kręcił się po podwórku, niby strugał jakiś kołek, przygotowywał formę do wylania betonu na słupki, a tak naprawdę tylko marudził pod nosem i zrzędził na próżniactwo: Trzeba jechać do magazynu, pomóc przy załadunku dziurawki i suporeksu, wykopać fundament pod ogrodzenie, lub przynajmniej oczyścić wjazd z gruzu i błota. Słonko przy pracy lepiej opala, równomiernie z każdej strony, kto to widział godzinami leżeć bez ruchu i się smażyć jak kiełbasa! Henia nie zważała na dziadkowe smęcenia i tylko wcierała w swoje puszystości całe garście olejku. Wolałaby, żeby ktoś ją wyręczył, ale nie było pod ręką prawdziwych mężczyzn, a Antosiowi nie pozwalała się dotknąć. Od jej ciała szedł blask, aż ciemniało w oczach. Młynarz, budujący się za miedzą, przystanął na mostku, oparł drabinę o poręcz i wpatrywał się w zdrową opaleniznę Heni, dopóki żona nie zagoniła go do chałupy. Dziadek również nie mógł na nią dłużej patrzeć i zaczął obmyślać plan, jak zepsuć Heni kąpiel na słońcu, po czym zabrał się raźno do roboty. Dom wczasowy jak się patrzy, wiecha już zatknięta, a za rok przecinanie wstęgi. Zamiast planowanych szesnastu, dwadzieścia jeden pokoi, powierzchnia każdego pokoju większa niż przewiduje norma. Kosztowało to dziadka kilka długich procesów z urzędem gminy, ale się opłaciło, bo jego posiadłość już teraz wzbudza zazdrość sąsiadów, a co dopiero gdy przyjadą turyści z niemieckimi markami. Koniec wstawania o świcie, orki do późnego wieczora, sianokosów, żniw, młócenia rzepaku, a najbardziej zamartwiania się o pogodę, co wiecznie płata figle. A jeśli babka nie może żyć bez kilku kurek i gąsek, niech je sobie wypasa na łące za rowem. Pobyt na nowym miejscu rozpoczął od stawiania szopy, bo szopa jest tym dla rolnika, czym fabryka dla robotnika. W szopie można poukładać narzędzia, oporządzić maszyny, gromadzić drewno na budowę. No i postawił drewutnię ogromniastą: posadzka z desek, dach na krokwiach, dwu-spadzisty, kryty cementową płytą, ściany z kantówek grubych na pięć cali. Wyczyn przypieczętował satysfakcją, że tej konstrukcji żadna siła nie powali, przetrwa jego wnuki i prawnuki — bo w budowie pomagało mu trzech górali. Tylko oni wiedzą jak to rozmontować, ale rozjechali się po świecie i szukaj wiatru w polu. Wzdłuż jednej ze ścian, tej od rowu, posadził krzaki czerwonej porzeczki, żeby udawały sad na dawnym gospodarstwie. Dopiero po latach odkryłem zamaskowaną plantację, zupełnie przez przypadek, kiedy poszedłem tam za potrzebą. Obżarłem się wtedy porzeczek, aż język mi spuchł i do końca dnia nie mogłem nic ugryźć. Dziadek policzył co do jednej zerwane kiście, usiadł za krzakiem, a mnie się ścisnęło serce na widok łez spływających mu po fioletowych policzkach. Natychmiast poleciałem do straganu na ulicy kupić rozmaitych owoców, chociaż kosztowały fortunę. Dziadek spróbował słodkich truskawek i ponownie się rozpłakał.

Było upalne lato, na Sarbinowo i okolicę spadła stonka w niespotykanej ilości, samych górników chyba z pięć tysięcy. Żar się lał z nieba, ale woda w morzu tylko dla morsów. Normalnego człowieka przy wchodzeniu kręciło w kościach reumatycznym bólem, a po wyjściu z wody trzeba było biec plażą na rozgrzewkę. Wszystkie miejsca w ośrodkach wczasowych i motelach były wynajęte, również pokoje na kwaterach prywatnych. Kempingi i pola namiotowe zapakowane do granic możliwości. U Sokolnickich studenci spali na sianie w stodole, wielu łazików koczowało na PGR-owskich polach, dzikich plażach, wydmach, ignorując chronioną roślinność oraz straż graniczną, która miała z nimi pełne ręce roboty. Na łące pod lasem rozbili się Niemcy i urządzili park dla naturystów, ku uciesze miejscowych chłopów i zgorszeniu kółka gospodyń wiejskich. Takiego sezonu najstarsi nie pamiętali. Szosa od poczty do pętli PKS zamieniła się w promenadę, wypełnioną po brzegi wielobarwnym tłumem. Wieczorem huczało muzyką, śpiewem, toastami, a niewytańczonych gości witał złotawy brzask nad gładką taflą morza. Pechowcy odjeżdżali z kwitkiem szukać szczęścia w innych miejscowościach: Gąskach, Chłopach, Mielenku, a nawet Niegoszczy, choć stamtąd było dalej do morza. Do dziadka zaglądało wielu urlopowiczów, z których jedna rodzina była szczególnie namolna i nie dawała za wygraną. Wsadzali nos w każdy kąt i teraz upatrzyli sobie niewielki budynek gospodarczy, stojący z boku działki, między szopą, a niewykończonym pensjonatem. Rodzinie przewodził niski, ruchliwy grubasek o bystrym spojrzeniu i miłym obejściu. Przejrzał z miejsca gospodarza na wskroś i tak go wychwalał, tak mu lał miodu do serca, że dziadkowi odpadła żółwia skorupa, którą nosił od urodzenia, a ponieważ pod spodem był miękki jak wosk, przystał na wszystko. Oddał wczasowiczom jedyne mieszkanie, nam kazał uciekać na zagon rumianku pod płotem do namiotu, a sam poszedł spać do szopy, bo powiadał, że drewno robi mu dobrze na zatoki. Antoś nie pozostał dłużnikiem. Każdego dnia stół się uginał od jadła i trunków, zapraszał nas na dancingi do Bałtyckiej, raz nawet udało mu się namówić dziadka, który nigdy w życiu nie jadł w restauracji. Postawili przed nim półmisek z wędzoną sielawą i węgorzem.

— Dziadku, czemu nie jecie?

Dziadek siedzi sztywny jak posąg, nóż i widelec leżą na stole. Rusza w milczeniu ustami, a ja wiedziałem, że na talerzu zamiast ryb widzi żeberka od kaloryfera i przelicza, ile żeberek Antoś mógłby mu zafundować za jeden taki obiad. Spędził cały wieczór naburmuszony, niepocieszony, nie tknąwszy niczego. Nazajutrz obudziło nas przejmujące kwilenie. Nad podwórkiem unosiła się chmura pierza. Ktoś zapomniał przykryć dół z wapnem, do którego wpadło stado kaczek. Zrozpaczone biły skrzydłami w białawą zawiesinę, wapno właziło im pod pióra, wyżerało oczy. Wyciągaliśmy poparzone ptaki, wrzucali do wody w rowie. Później łapaliśmy te oślepłe, błądzące w poszukiwaniu czegoś do jedzenia. Braliśmy je do domu, wpychali im kawałki chleba do dzioba, żeby nie pozdychały z głodu. Do końca wakacji na obiad była kaczka.

Patrzyłem jak Piotrek wdrapuje się na dach. Henia leżała na dole, opalona na ciemny brąz, za wyjątkiem wąskich paseczków pod skąpym bikini. Lada chwila zacznie dymić niczym polędwica na jałowcowych gałązkach. Jej syn przechylił powoli wiadro i zaczął lać lodowatą wodę, dopiero co zaczerpniętą ze studni. Strumień wody spadał z wysokości dwóch kondygnacji na grube uda, oblał brzuch, pryskał po okrągłych cycuchach, przy okazji zmoczył rude loki. Piotrek polewał wszędzie, żeby nie zostawić jednej suchej szparki. Henia w ogóle nie reagowała i już zaczynaliśmy wątpić, czy kawał się udał, gdy nagle podskoczyła wysoko, jakby ją wystrzelili z katapulty. Dotknęła mokrych włosów, drugą ręką zakryła zmoczone figi, a z jej ust wydobył się wrzask płoszący mewy na kościelnej wieży. Na ten dźwięk zbiegli się sąsiedzi, pierwsza młynarzowa z mężem. Dziadek obserwował cały akt zza węgła. Tupał z radości nogami, bił się po udach, klaskał w dłonie, wywijał jakieś dziwaczne figury, machał rękami w powietrzu, jakby dyrygował niewidzialną orkiestrą. Nigdy nie widziałem go tak szczęśliwego.

Obudził mnie przeraźliwy pisk hamulców. Wagony bezwładnie leciały na siebie, drzwi od przedziału rozwarły się na oścież, torba spadła na podłogę. Nagle wagony się cofnęły, a cały pociąg zastygł w stacyjnej ciszy. Przez zasłony w oknie pobłyskiwały światła latarni, ciszę przerywało stukanie młotkiem po stalowych kołach, jakby w kuźni na torowisku podkuwali rumaka do dalszego galopu. Przed nami zajaśniała blada zorza, świtało. Usłyszałem pukanie, a po chwili w drzwiach stanęła jakaś postać.

— Dzień dobry — powiedziała cicho. — Dojeżdżamy na miejsce.

Przekręciłem się na plecy i wysunąłem głowę, żebym mógł ją dobrze widzieć.

— Proszę, oto pańska legitymacja.

— A bilet?

— Bilet jest w środku.

— A gdzie konwojent? Czy to nie należy do jego obowiązków?

— Konwojent śpi. Prosił, żebym go zastąpiła.

„Ale dlaczego?” — miałem jej rzucić prosto w twarz, lecz słowa utknęły mi w gardle. O co tak naprawdę mogłem mieć do niej żal? Że nie byłem tym, kogo żegnała na stacji? Że nie została ze mną w przedziale? Czy po prostu o to, że ukazała mi bolesną prawdę o mnie samym? Odgadła coś z moich myśli, bo zamiast wyjść, przyglądała mi się życzliwie.

— Czy pan czegoś potrzebuje?

— Nie, dziękuję. Do widzenia.

— Do widzenia.

Poszła korytarzem oddać dokumenty i bilety pozostałym pasażerom. Może kiedyś się spotkamy. Jeśli zajrzała do legitymacji, zna moje nazwisko i adres. Niemożliwe, a jednak jej oczy mówiły co innego.