Racjonalizacja

Odkąd na Wiejskiej zadomowiła się pochrząkująca czereda "wybrańców narodu" z PiS, prawda straciła na urodzie, a fałsz i jaskrawe ściemnianie stało się normą do tego stopnia, że mało komu udaje się zrozumieć, w czym rzecz i po co robi się durnia z mądrego człowieka.

Są dwa określenia. Pierwsze jest pozytywne: racjonalizacja oznacza stosowanie nowych środków, mających na celu ulepszenie dotychczas stosowanych. Drugie, negatywne, to opór przed zmianą, jest używane w psychologii. Przeciętny neurotyk posługuje się rzekomo logicznymi argumentami. Racjonalnymi, które tylko pozornie uzasadniają wiarygodność czynów i postaw. Prawdziwe ich źródło tkwi w motywach i emocjach ukrywanych w sferze podświadomości. W psychologii i logice racjonalizacja jest mechanizmem obronnym, w którym kontrowersyjne zachowania lub uczucia są uzasadnione i wyjaśniane w sposób iluzorycznie racjonalny, lub poniekąd logiczny. Dokonuje się racjonalizacji, konstruowania pozornie dobrego lub logicznego powodu, jako próby usprawiedliwienia czynu po fakcie (dla siebie lub innych). Racjonalizacja sprzyja żonglowaniu prawdą. Znaleźć wybieg uzasadniający własny błąd i zwalić go na niesprzyjające okoliczności, to główne zadanie racjonalisty. Nie lada sztuka i sprytny kunszt doprowadzony do absurdalnej perfekcji.

Nie pisałbym o niej, gdyby nie fakt, że niniejsze zjawisko stało się powszechne. Tak bardzo masowe, że przytłaczająca większość ludzi przestała dostrzegać swoje wady i zaczęła uważać je za zalety. A położyła lachę na szczerości, gdyż o wiele wygodniej jest sądzić, iż obojętnie jak źle by się postąpiło, zdziałało się słusznie. Ponieważ, wedle tego rozumowania, nie ma takiej sytuacji, której nie dałoby się przedstawić w lepszym świetle: klęskę zamienić w sukces i wyjść na istotę bez skazy.

Krętactwo i wymówka to słowa zastępujące niemożność właściwego postępowania. Usprawiedliwienie błędu dokonywanego w słusznej wierze. Ludzie racjonalizują się z różnych powodów – czasami, gdy wydaje im się, że znają siebie lepiej. Racjonalizacja może różnicować wyjaśnienia danego zachowania lub uczucia. Jest mechanizmem obronnym przed zderzeniem z twardą rzeczywistością (zaprzeczenie rzeczywistości prowadzi do dalszego popełniania tych samych błędów). Pełni rolę fikcyjnego wzmocnienia irracjonalnej samoakceptacji. Jest mechanizmem szkodliwym, bo nieuświadomionym sposobem radzenia sobie z konfliktami i frustracjami w celu zmniejszenia lęku i poczucia winy.