OBRAZ [XXII] Thanatos II wg Jacka Malczewskiego

Zdziwiłaś się, prawda? Powiem ci, że ja też bardzo się zdziwiłem, bo nie tak wyobrażałem sobie Śmierć. Owszem, w naszej tradycji, to także jest kobieta, ale uroda Kostuchy daleka jest od uroku Thanatos. I tu kolejne zaskoczenie.

Thanatos w greckiej mitologii był Bogiem Śmierci, synem Nyks, czyli: Nocy i brat Hypnosa - Snu. Zwykle wyobrażany był jako młodzieniec z czarnymi skrzydłami, który przychodził niespodziewanie i którego nadejścia zawsze się obawiano.

Ale to tylko Malczewski zmienił tradycyjny jego wizerunek. Z ogólnie znanego zostały tylko skrzydła. Jego Thanatos jest nagą kobietą o silnym, nieco androgynicznym ciele. Jej posągowość podkreśla nienaturalny kolor skóry, podobny do spatynowanej miedzi. Kobieta wyposażona jest w najbardziej znany atrybut śmierci – kosę, której ostrość sprawdza właśnie palcami prawej dłoni. Thanatos stoi w w bezruchu, a w zasadzie nie stoi, tylko unosi się nieco nad powierzchnią ziemi. Jest spokojna, nie ma w niej drapieżności. Jej spokojna postać wyraża nierozerwalny związek życia ze śmiercią, a także wiarę w nowe życie czekające po śmierci.

Ten niesamowicie seksowny Anioł Śmierci obdarzony jest cechami zwierzęcymi nietoperza: uszy, skrzydła. Śmierć  jest niesamowicie spokojna, zrównoważona i cierpliwa. Czeka na kogoś. Nasze pierwsze pytanie, które się tu pojawi brzmi: na kogo ona czeka? Nie wiem. Mam nadzieję, że nie czeka na nas ani na nikogo z naszych najbliższych.

Przyznam ci się, że tego się zawsze bałem. To największy strach, który noszę w sobie. Patrząc jednak na postać Thanatos można się nią zachwycić.

Naprawdę można zakochać się w tym przeciwieństwie do tradycji greckiej, gdy artysta przedstawia Thanatosa jako dorodną kobietę ze skrzydłami. Powstaje w ten sposób niekonwencjonalny wizerunek śmierci. Nie jest to femme fatale. W obrazach występuje niesamowity kontrast między erotyzmem ciała kobiety a kosą – narzędziem śmierci. Takie zestawienie symboli oznacza pojmowanie śmierci jako odrodzenia, nadziei na przejście do nowego życia w lepszym świecie.

Nocna sceneria i oświetlenie światłem księżyca wiąże się z filozoficznym sensem mitu o greckim bogu i jego pokrewieństwie ze snem. Wiecznym snem który czeka każdego z nas.