Pokaż listęUkryj listę

Ciekawostki historyczne XXIX Starożytny Egipt

Ciekawostki historyczne XXIX

Starożytny Egipt

 

Od ponad 2 tysięcy lat zachwycamy się cywilizacjami starożytnego Rzymu, czy Grecji. Podziwiamy stare budowle, malarstwo, rzeźby, cytujemy poetów czy filozofów. Kto w miarę inteligentny nie zna choćby z nazwiska Cezara Augusta, Nerona, Kaligulę, Senekę, Arystotelesa, Pitagorasa, Petroniusza, Platona, Sokratesa, Piłata itd. Jednak istniała w tych czasach jeszcze jedna wielka cywilizacja (było ich oczywiście więcej, choćby Mezopotamia, Anatolia), o której zazwyczaj wiemy znacznie mniej. Mam na myśli starożytny Egipt, który powstał o wiele wcześniej niż wyżej wymieniony Rzym, czy Grecja, a do tego istniał ponad trzy tysiące lat. Państwo faraonów było takim Rzymem Bliskiego Wschodu, położonym w północno-wschodniej Afryce w dolinie i delcie Nilu wraz z oazami Pustyni Libijskiej. W czasach największej potęgi (Nowe Państwo) obejmowało swoim zasięgiem także Nubię (Kusz) oraz Punt na południu, Syropalestynę (Retenu) na północnych rubieżach azjatyckich, oraz tereny libijskie na północnym zachodzie.

 

Na czele państwa egipskiego stał faraon. Był najwyższym władcą oraz najważniejszym z kapłanów. Faraon sprawował władzę absolutną jako żywy bóg na ziemi, opiekujący się wszystkimi mieszkańcami Egiptu. Słowo faraona było w państwie prawem. To jemu składano daniny i podarki. Nosił koronę (hedżet, deszeret lub pszent) albo nemes (charakterystycznie wiązaną chustę w pasy).

Władza Faraona była czymś, o czym mogli tylko pomarzyć zarówno Cesarze Rzymu, jak i władcy Grecji, gdyż traktowano go jako równego bogom (niektórych cesarzy również, ale tam tytułowano tak tylko despotów, czy wariatów takich jak Neron, czy Kaligula). W Egipcie tytuł boga był oczywisty bez względu na to, jaki faraon panował.

Bardzo ważną (zdecydowanie większą niż w Rzymie) rolę w Egipcie odgrywała religia. Egipcjanie czcili ponad 1500 różnych bogów i bogiń, a najwyżsi kapłani byli obok najwyższych dowódców wojskowych,czy głównych urzędników, najważniejszą grupą w państwie. Stanowili także elitę intelektualną państwa.

Religia odgrywała olbrzymią zarówno w życiu publicznym, rozumianym jako działalność polityczna jak i państwowa, a także w życiu każdego pojedynczego człowieka.

Bogowie i boginie egipscy tworzyli najbardziej bogaty i złożony system bogów na świecie. Było ich bardzo wielu, niektórzy bogowie wraz z upływem czasu znikali ze sceny, pojawiali się inni, a bywało i tak, że niektórzy przetrwali całe tysiąclecia.

Wydaje mi się, że warto przedstawić najważniejszych z nich, a także postacie, pod którymi byli przedstawiani wizerunkowo.

Do najbardziej znanych, a zarazem najważniejszy bogów starożytnego Egiptu należeli:

 

ATON – bóg Słonce

RE (RA) - bóg Słońce, był bytem utrzymującym życie na ziemi. Przedstawiano go z głową sokoła. W Heliopolis był bogiem państwowym.

PTAH — przedstawiany jako mężczyzna z ogoloną głową, z berłem w ręku. Związany ze świętym bykiem Apisem. Czczony najbardziej w Tebach i Abydos.

ANUBIS — bóg zmarłych. Anubis pomagał Ozyrysowi w świecie umarłych, gdzie czytał myśli człowieka. Był związany z mumifikacją zwłok.

OZYRYS — władca świata umarłych i ich sędzia, przedstawiany często w postaci mumii. Kiedy Ozyrysa zabił bóg Set, został wskrzeszony przez innych bogów.

HATHOR — bogini nieba i uosobienie Macierzy, przedstawiana albo jako kobieta z rogami, albo jako krowa. Jak uczyli kapłani, to z jej łez powstał człowiek. Była opiekunką kobiet ciężarnych i rodzących. Jej znak węża (ureusz) był noszony na czole przez władców.

AMON — bóg Amon (Amon-Ra) bóg urodzajów o niebieskiej skórze i głowie zdobionej piórami, trzymający w dłoniach bicz i znak życia anch. Był czczony w Tebach, to tez jego znaczenie

bardzo wzrosło, kiedy to miasto stało się stolicą Egiptu.

HORUS — przedstawiany w postaci sokola albo mężczyzny z głową sokoła. Jako bóg uosabiał cały Egipt, a otaczały go często dwie boginie: Nechbet (sęp) i Wadżet (kobra), które symbolizowały połączony Egipt Górny i Dolny. Syn Ozyrysa i Izydy.

 

SET — bardzo groźny bóg burzy, piorunów, brat Ozyrysa. Był jednym z najważniejszych bogów Egiptu, obok Horusa (często są opisywane walki między nimi) czy RE. Uważany za wcielenie wszelkiego zła i tego, który nienawidzi innych bogów uważając się za większego od nich.

 

IZYDA — małżonka i mścicielka Ozyrysa, przedstawiana jako opiekunka całego. Egiptu. Siostra i żona Ozyrysa, matka Horusa. Jej kult dotarł nawet poza granice Egiptu. Sumerowie czcili Izydę jako Boginię Isztar , podobnie jak Babilończycy. W mitologii greckiej postrzegana jest jako:

Demeter, Persefona, Artemida, Afrodyta, Nemezis, Tyche.

Jak widzimy Egipcjanie mieli ogromny wybór wśród ponad tysiąca bogów i bogiń.

 

Faraona, który zajmował się armią i obowiązkami religijnymi w sprawach administracyjnych wyręczał wezyr. Był to najważniejszy urzędnik (w okresie Średniego i Nowego Państwa dwóch, po jednym dla Górnego i Dolnego Egiptu), posiadający ogromne uprawnienia, zarządzający skarbem (polityka fiskalna), rolnictwem, sprawiedliwością i archiwami królewskimi. Jego władza była tak ogromna, że w zasadzie mógł wydawać polecenia, powołując się choćby tylko na wolę władcy. Wezyrowie mieli również bezpośredni nadzór nad nomarchami, zarządcami prowincji (nomów), na które podzielony był Egipt, oraz nad starszymi miast. Najważniejszymi urzędnikami administracji centralnej i terenowej byli pisarze, posługujący się na co dzień uproszczonym zapisem hieroglificznym zwanym hieratyką, a w okresach późniejszych demotyką, spisywaną na papirusie i drewnie.

 

Na bardzo wysokim poziomie stały takie nauki jak: medycyna, która miała charakter zarówno magiczno-religijny, jak i empiryczno-racjonalny. Tak mówiąc prosto, wiara w ozdrowieńczą moc bogów skłaniała ludzi do odwiedzania świątyń, a jednocześnie korzystano z wiedzy lekarzy.

Ciekawostką jest fakt, że słowo „farmacja” pochodzi od „Ph-armaki”, co po egipsku znaczy „kto zapewnia bezpieczeństwo” i jest także jednym z 300 imion boga Tota.

Lekarze byli opłacani przez państwo i zorganizowani w hierarchiczną strukturę — główny lekarz, następnie lekarze poszczególnych prowincji, miast, wsi itd. Lekarz egipski mógł odmówić leczenia przypadków uznanych przez niego za beznadziejne.

 

Egipskie dzieci głównie ze względu na bardzo wysoką temperaturę powietrza chodziły nago. Bogaci Egipcjanie nosili peruki, podczas gdy ci z niższych klas rozpuszczali włosy bądź zaplatali je w warkocz. Chłopców do dwunastego roku życia golono na łyso, co miało zapobiegać szerzeniu się wesz i pcheł.

Co ciekawe zarówno egipskie kobiety, jak i mężczyźni stosowali makijaż. Pierwotnie służył on raczej jako ochrona przed silnym promieniowaniem słonecznym. Z czasem stał się elementem ozdobnym. Wierzono także w jego właściwości lecznicze. Oczy malowano na zielono lub czarno, a ciemny barwnik pozyskiwano z ołowiu.

 

Każdy z nas słyszał o hieroglifach. Egipska nazwa hieroglifów to m-d-r n-t-r, co oznacza „boskie słowa”. Hieroglify były zapisywane albo w kolumnach od góry do dołu, albo w rzędach od prawej do lewej bądź też odwrotnie. Każdy znak posiada swoje lustrzane odbicie używane do zapisu w odwrotną stronę. Przy czytaniu musimy "spotykać" się z przedstawionymi hieroglifami, tj. czytać od strony, w którą "patrzą" przedstawione w piśmie hieroglificznym zwierzęta, ludzie itp.

 

Egipska armia egipska była w pełni profesjonalna i zawodowa. Nie zrezygnowano z poborów Egipcjan, których przez długie lata szkolono, ale znaczną część armii stanowili najemnicy, a także arystokraci, którzy służyli w elitarnych oddziałach rydwanów i sprawowali funkcje dowódcze. Egipscy żołnierze pełnili funkcję wewnętrznej policji. Zbierali też podatki dla faraona.

Wszyscy znamy piramidy egipskie a szczególnie tą największą, czyli piramidę Cheopsa (tu mała dygresja – według wielu badaczy, pasjonatów akurat tej piramidy nie wybudowali Egipcjanie, ale to temat na osobny artykuł). Te budowle miały służyć jako grobowce czy to kolejnych królów, czy co ważniejszych urzędników np. Wezyrów. Jednak najwięcej z nich wybudowano w okresie Starego i Średniego Państwa (ok. 2780 – ok. 1625 p.n.e.). Od czasów Nowego Państwa (ok. 1567 – ok. 1085 p.n.e.) Egipcjanie nie wznosili już piramid.

Jak wiadomo Egipcjanie wierzyli w życie pozagrobowe umarłych. Z tego powodu wraz z zabalsamowanym i owiniętym w specjalne materiały ciałem, do piramidy czy innego grobowca wkładano pożywienie, wino, narzędzia, ubrania a bardzo często także zwierzęta takie jak koty, psy czy ulubione przez zmarłego ptaki.

 

Często mówimy obecnie o różnego rodzaju zboczeniach. Egipt nie był od nich wolny, bo przykładowo, gdy w Egipcie umierała piękna i wysoko postawiona kobieta, nie można było pochować jej od razu — choć tak nakazywałaby przecież logika, gdyż im szybciej zabalsamowano by zwłoki, tym dokładniej udałoby się zachować wizerunek zmarłej. Jednak ze względu na zboczonych nekrofilów, których nie brakowało i w starożytności — zwłoki trzeba było pozostawić na kilka dni, by uległy, choć częściowemu rozkładowi, co zniechęciłoby ich do ... .

 

Jeśli będą chętni do przeczytania w II części przedstawię więcej ciekawostek z dawnego Egiptu, a także pokaże co zawdzięczamy tej wspaniałej i wielkiej cywilizacji.

Średnia ocena: 5.0  Głosów: 3

Zaloguj się, aby ocenić

Komentarze (26)

  • Agnieszka Gu 13.07.2018
    Witam,
    drobiazgi:
    "Był czczony w Tebach, to tez jego znaczenie
    bardzo wzrosło, kiedy to miasto stało się stolicą Egiptu." tu ci przeniosło połowę zdania do następnej linijki plus literówka "też"
    "małżonka i mścicielka Ozyrysa, przedstawiana jako opiekunka całego. Egiptu." - niepotrzebna kropka po "całego"
    "Sumerowie czcili Izydę jako Boginię Isztar , podobnie jak Babilończycy."- spacja przed przecinkiem do wywalenia
    "Egipska armia egipska była w pełni profesjonalna i zawodowa. " - powtórzone 2x egipska

    Bardzo fajny artykulik, sporo ciekawostek. Czytałam kiedyś opowiadanko sf - w którym autor wymyślił sobie, iż na Olimpie osiadł... pojazd z przyszłości z załogą = która dla prymitywnych ówcześnie tubylców stała się szybko bogami, dając początek państwu egipskiemu :)
    Dawaj drugą część, w wolnej chwili podlecę przeczytać :)
    Pozdrowionka
  • Ozar 13.07.2018
    Dziękuje za wizytę i komentarz. Błędy zaraz poprawię.
  • Keraj 13.07.2018
    Interesujące opowiadanie, przypomina mi się archeologia, czytając tekst miałem odczucie że tam jestem.5
  • Ozar 13.07.2018
    Dziekuje za wizytę. No rzeczywiście wszystko co starożytne bardzo często kojarzy się z archeologią.
  • Karawan 13.07.2018
    Jednak ze względu na stada wygłodniałych nekrofilów, których nie brakowało i w starożytności - Byłbym bardzo wdzięczny za podanie źródła tej informacji. Nalegam i proszę !
    Co do reszty odniosę się gdy otrzymam wyjaśnienie.
  • Ozar 13.07.2018
    Podaje źródło:
    Szerokość geograficzna: 52.229676 | Długość geograficzna: 21.012229.
    Co do reszty komentarza, to akurat nie jestem ciekawy wcale, bo za chwile mi napiszesz, że to nie Faraon rządził a ja jestem oszołomem i wciskam propagandę jak w wielu poprzednich twoich komentarzach. Dzięki ale nie.
  • Zaciekawiony 13.07.2018
    Herodot opisuje taki zwyczaj, choć nie wynikało to z powszechności nekrofilii, tylko jak opisuje z przekonania, że balsamiści sobie używają jeśli zwłoki są ładne. Trudno z tego wyciągać wniosek o rzeczywistej częstości zjawiska, najwyżej może to dać znać o tym jakie panowały przesądy w czasach opisanych przez kronikarza. To tak jakby z dawnego powszechnego przekonania, że grabarze robią z trupów maść przenoszącą zarazę wnosić, że rzeczywiście w dawnych czasach była to stała i ciągła praktyka grabarzy, żaden mit.
  • Ozar 13.07.2018
    Zaciekawiony Sorka za te słowa, ale tobie odpowiem, bo Karawan tylko sie czepia. Wyczytałem to w jednym z artykułów poświęconych ogólnie mówiąc grzebaniu zmarłych w starożytności. Ponieważ było to jedno z najgorszych zajęć często trafiali tam ludzie jak byśmy to dzisiaj powiedzieli z marginesu. Wśród nich trafiali sie także nekrofile i tak jak piszesz korzystali z okazji, póki ciało było jeszcze w miarę w dobrym stanie. Rodziny podejrzewały ich o takie praktyki, dlatego często przy zwłokach był ktoś z rodziny, tak żeby ich po prostu pilnować.
  • Zaciekawiony 13.07.2018
    Ozar Niemniej trudno z takiego źródła (trzyzdaniowa wzmianka u Herodota to jedyny opis z tamtych czasów!) wywodzić o powszechności zboczenia, najwyżej można mówić że było takie w tym czasie przekonanie. Piszący kilka wieków później Diodor o takim zwyczaju już nie wspomina, choć opisywał on praktyki pogrzebowe.

    Zwyczaje oparte na plotkach i mitach pojawiają się co jakiś czas, i osiągają natężenie niekoniecznie w powiązaniu z faktycznym natężeniem zjawisk. Na przykład wątpliwości co do faktu śmierci i obawa przed pochowaniem żywcem znane są już od starożytności, ale wraz z postępem medycyny takie zdarzenia były coraz rzadsze. Jednak w drugiej połowie XIX wieku temat trafił nagle do masowej wyobraźni. Liczba opowieści o takich przypadkach rosła i zaczęto budować specjalne rodzaje kostnic, w których zostawiano ciała aż nie będzie wątpliwości co do zgonu; nie wynikało to jednak z tego, że nagle w XIX wieku liczba przedśmiertnych pogrzebów gwałtownie wzrosła. .
  • Ozar 13.07.2018
    Zaciekawiony Tak. Masz rację, ale jak wiesz zawsze (nawet dzisiaj) zdarzają sie nagłe ozdrowienia takich niby zmarłych. To czasami wynika z choćby stanu zwanego śpiączką i czasami ludzie się z niej wybudzają. Teraz to w miarę zrozumiałe, ale w czasach starożytnych było to coś nadprzyrodzonego, co wzbudzało zazwyczaj tylko strach i pachniało cudem.
  • Karawan 13.07.2018
    Czytających ten odcinek Ciekawostek proszę o porównanie tego co napisał Autor
    "...Jednak ze względu na stada wygłodniałych nekrofilów, których nie brakowało i w starożytności — zwłoki trzeba było pozostawić na kilka dni, by uległy, choć częściowemu rozkładowi, co zniechęciłoby ich do ... ."
    z tym co napisał Zaciekawiony (dziękuję!!!) , a co sam Autor pośrednio potwierdził komentarzem. Moja usilna prośba o wyjaśnienie ewidentnego fake newsa była w tym ( i nie tylko przypadku ) zasadna.
    Panie Ozar niechże Pan pojmie wreszcie, że zupełnie czym innym jest fantastyczne opowiadanie o którym wiadomo, że jest fantastyką a czym innym przekazywanie celowo przez Pana zniekształconych informacji by były bardziej sensacyjne. To właśnie moje "czepianie się" i nie mam zamiaru go zaprzestać. Jeśli zaś uważa Pan, że przekazywanie tego typu fałszywych informacji dobrze wpływa na ukształtowanie światopoglądu uczniów (których tu wielu!!), to mogę tylko współczuć braku wyobraźni.
  • Ozar 13.07.2018
    Karawan. Cokolwiek bym napisał zawsze będę oszołomem i piewcą propagandy. Mam prośbę! Odwal sie od moich tekstów. Wiem co piszę, bo robię to od 25 lat przynajmniej i kurde zawsze muszę trafić na jakiegoś gościa, któremu to co pisze nie pasuje. Proponuje wywal mnie ze swoich śledzonych ludzi na opowi. Tak będzie lepiej i dla mnie i dla moich czytelników, którzy czytając twoje czepialskie teksty nie wiedzą co o tym myśleć. Znajdź sobie może kogoś innego, jakiegoś innego murzynka do bicia. Potrafisz tylko złośliwie komentować. Jak wiesz lepiej to napisz coś takiego jak ciekawostki. Nazwij je anty ciekawostki i tam podważaj to, co ja napisałem, a nie tylko czepiasz sie moich tekstów. Żegnam.
  • Karawan 13.07.2018
    Ozar "...robię to od 25 lat przynajmniej i kurde zawsze muszę trafić na jakiegoś gościa, któremu to co pisze nie pasuje..." No comment!
  • Zaciekawiony 13.07.2018
    Ozar
    w tym przypadku było to zastrzeżenie do zdania sugerującego, że nekrofilia była w starożytnym Egipcie powszechna, gdy tymczasem źródła nie uprawniają do takich twierdzeń. I w tym problem, bo ty opierałeś się na przeczytanym kiedyś artykule, zawierającym zapewne czyjąś interpretację, a ja znalazłem źródło pierwotne, co nie zajęło mi wiele czasu. I stąd zdziwienie, że ty tego nie znalazłeś przygotowując tekst. W końcu piszesz takie teksty od 25 lat.
  • Ozar 13.07.2018
    Karawan I dobrze zamilknij na wieki.
  • Ozar 13.07.2018
    Zaciekawiony Znalazłem inne. Ale to ciekawostki historyczne a nie tekst na doktorat. To chyba jasne jak słońce. To nie artykuł naukowy tylko taka notka opisująca Egipt. Karawan ma chyba jakiś program, który wyłapuje moje teksty.
  • Zaciekawiony 13.07.2018
    Ozar
    W tekstach skierowanych do szerokiego grona nie można przekłamywać historii. Bo doktoratu nikt nie przeczyta, a artykuł przeczyta sporo osób. Co powinieneś wiedzieć po sobie - pamiętasz rzecz z przeczytanego kiedyś artykułu a nie szukałeś czy inne źródła to potwierdzają.
  • Ozar 13.07.2018
    Zaciekawiony Tu masz rację, nie sprawdzałem. Może powinienem. OK. zmienię tekst tak żeby nie było to jakąś regułą.
  • Ozar 13.07.2018
    Ozar Zaciekawiony jesteś jednym z niewielu którzy nawiązują dialog a nie tylko krytykują. Za to wielkie dzięki!.
  • Ozar 13.07.2018
    Ozar Zmieniłem tekst co do nekrofilów.
  • Bożena Joanna 13.07.2018
    Czekam na dalsze ciekawostki o starożytnym Egipcie. Fascynują mnie starożytne cywilizacje. Pozdrowienia!
  • Ozar 14.07.2018
    Dziękuje za wizytę. Niedługo wrzucę sporo ciekawostek z Egiptem w tle.
  • Zaciekawiony 14.07.2018
    Ozar
    Starożytny Egipt to masa ciekawostek, kiedyś dużo na ten temat czytałem. Na przykład z tego czasu znany jest pierwszy opis strajku robotników, w dodatku zakończonego wywalczeniem lepszych warunków.
  • MarBe 16.07.2018
    Najbardziej interesuje mnie dorobek i osiągnięcia starego państwa, lecz nigdzie nie mogę odnaleźć (oprócz ingerencji kosmitów) wytłumaczenia pochodzenia wyjątkowych osiągnieć technicznych Egipcjan. Technika wiercenia metodą rdzenia, pomoce optyczne z przed pięciu tysięcy lat, narzędzia medyczne, krążek genetyczny pokazujący informacje o rozwoju życia i wiele innych. Polecam książkę "Patenty Faraonów" Erdogana Ericivana i pozycje z Bibliografii, które nigdy nie zostały w Polsce wydane.
  • Ozar 17.07.2018
    Dzięki za wizytę. Niestety mój angielski jest szczątkowy. Za moich czasów uczono się dwóch języków: "przyjaciół" i "wrogów" czyli rosyjskiego i niemieckiego i dlatego jeśli ta pozycja nie jest wydana (sprawdzę to) w języku polskim to nie przeczytam. Tematy o których piszesz wrzucę jako ciekawostki, choć mam pewne opory że znowu wskoczą na mnie z zarzutami że nie podaje źródeł.
  • Ozar 17.07.2018
    Ozar Znalazłem, ale jest w księgarniach niedostępna, poszukam w necie.

Napisz komentarz

Zaloguj się, aby mieć możliwość komentowania